Europese verkiezingen: centrumlinks heeft moeite om de druk van rechts te beteugelen

“De ziel van Europa is in gevaar”, waarschuwde de Spaanse premier Pedro Sanchez collega-centrumlinkse Europese politici die in Rome bijeen waren gekomen in de aanloop naar een zware EU-verkiezingscampagne.

Op het spel stond hoe de ogenschijnlijk onstuitbare opkomst van rechtse en extreemrechtse partijen in de stemming voor het Europees Parlement, die donderdag in Nederland begint en tot zondag in alle 27 EU-lidstaten doorgaat, een halt kan worden toegeroepen.

Slechts vier EU-lidstaten hebben centrumlinkse of linkse partijen in hun regering, en de recente stemresultaten zijn slecht. De voortekenen voor de komende dagen zijn niet goed.

Europees links verkeert in een ‘slechte gezondheid’, zegt professor Marc Lazar van Sciences Po in Parijs en de Louis Universiteit in Rome, het resultaat van een gestage achteruitgang die eind jaren negentig en begin jaren 2000 begon.

Centrumlinks in de Europese Unie vormt de op een na grootste fractie in het vertrekkende Europese Parlement. Ze staan ​​bekend als de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten en er wordt van hen verwacht dat ze op zijn best vasthouden aan hun 139 zetels in het parlement met 720 zetels.

Het zijn de rechtse partijen in Europa die de wind blazen, en elk succes dat centrumlinks boekt zal waarschijnlijk worden gecompenseerd door verliezen elders.

Er wordt verwacht dat socialisten en democraten in slechts vier landen het voortouw zullen nemen Zweden, Denemarken, Litouwen en Malta. Zelfs dan bereiden de Deense sociaal-democraten, onder leiding van premier Mette Frederiksen, zich voor op een aanzienlijke daling van de steun.

Het is een van de slechts vier landen van de 27 lidstaten waar centrumlinkse of linkse partijen aan de macht zijn. Spanje, Duitsland en Malta Zij zijn de anderen.

Verwacht wordt dat hun conservatieve tegenstanders de Spaanse socialisten onder leiding van Pedro Sanchez en de sociaal-democraten van de Duitse bondskanselier Olaf Scholz – de Duitse christen-democraten en de Spaanse Volkspartij – zullen overtreffen.

De partij van Schulz verliest gestaag haar steun sinds ze de federale verkiezingen van 2021 heeft gewonnen, en strijdt nu om de tweede plaats met de extreemrechtse partij Alternative für Deutschland (AfD).

Pedro Sánchez staat er beter voor dankzij het controversiële amnestieakkoord dat hij sloot met de Catalaanse pro-onafhankelijkheidspartijen. Maar dat maakte hem ook kwetsbaar voor kritiek van de extreemrechtse Volkspartij en Vox.

Voor sommige linkse oppositiepartijen zou de situatie nog veel erger kunnen worden, omdat zij te maken krijgen met extreemrechtse overheersing.

Centrumlinkse partijen zijn de afgelopen jaren afgestapt van traditionele socialistische ideeën en in de richting van een liberaler beleid gegaan, waardoor ze nu ‘zeer vergelijkbaar’ zijn met centrumrechts, dat ‘meer op centrumrechts lijkt’, zegt Paul Zirka, een partij die senior beleidsmedewerker bij de European Council on Foreign Relations. Het land is net zo pro-Europees, met vergelijkbare standpunten over het economisch en klimaatbeleid.

Uit de laatste onderzoeken blijkt dat de meeste Europeanen armoede, de volksgezondheid, de economie, defensie en veiligheid van de EU als hun belangrijkste zorgen beschouwen.

Hoewel het SPD-manifest belooft deze kwesties aan te pakken, zegt professor Mark Lazar dat het voor veel kiezers te laat is, omdat links er niet in slaagde hen te beschermen toen ze de kans hadden.

Terwijl links zich in de sociale en economische strijd naar het centrum verplaatste, werden rechts en extreemrechts sterker, zegt Paul Zerka. De omsingelingsoperaties hadden tot doel de meer extreme partijen op afstand te houden en versterkten vervolgens de perceptie dat zij, en niet links, de echte oppositie tegen het centrum vormden.

Toen begon links kwesties als gender, homorechten of groene politiek te verdedigen: erg populair onder jonge stedelijke kiezers, maar minder populair onder arbeidersgezinnen.

“In veel Europese landen wordt centrumlinks nu gezien als de rijke progressieve elite in de steden”, zegt Zirka.