Wat een 45.000 jaar oude bottenkuil onthult over onze vroege menselijke voorouders

In een grot onder een middeleeuws Duits kasteel hebben onderzoekers een put met botten ontdekt die volgens hen de geheimen van de vroege mens onthult.

De overblijfselen begraven in lagen grond in de ingestorte grot bevatten genetisch materiaal van holenberen en hyena's en 13 botten van vroege mensen die ongeveer 45.000 jaar geleden stierven.

De bevindingen – beschreven in drie artikelen die donderdag in de tijdschriften Nature en Nature Ecology & Evolution zijn gepubliceerd – laten zien dat vroege mensen zich eerder naar het noorden waagden dan wetenschappers zich realiseerden, dat ze speervormige werktuigen konden maken, en dat mensen later de middelen hadden om te groeien in temperaturen die veel koeler zijn dan het huidige klimaat.

Deze ontdekkingen, die mogelijk zijn gedaan als gevolg van de ontwikkeling van nieuwe DNA-technologie, veranderen de manier waarop wetenschappers de tijd begrijpen waarin zowel mensen als Neanderthalers op het Europese continent rondliepen.

“Vanwege de ouderdom van deze plek en de locatie weten we onomstotelijk dat er een aanzienlijke overlap was tussen Neanderthalers en mensen”, zegt Elena Zavala, een paleogeneticus en forensisch wetenschapper aan de Universiteit van Californië, Berkeley, die meewerkte aan het schrijven van de drie onderzoeken. Deze soorten hebben waarschijnlijk honderden, misschien wel duizenden jaren in dezelfde geografie rondgezworven.

Deze ontdekkingen zouden wetenschappers dichter bij het begrip kunnen brengen waarom de Neanderthalers uiteindelijk uitstierven en welke rol mensen speelden in hun dood.

De studie helpt de theorie te versterken dat delen van verschillende menselijke culturen zich ontwikkelden toen de Neanderthalers hun einde naderden, zegt John Hawkes, een paleontoloog aan de Universiteit van Wisconsin-Madison die oude menselijke verwanten bestudeert, maar niet bij dit onderzoek betrokken was.

“Deze groepen zijn op onderzoek uit. Ze gaan naar nieuwe plaatsen. Ze wonen daar een tijdje. Ze hebben een andere levensstijl”, zei hij over de vroege mensen. “Ze voelen zich op hun gemak als ze naar gebieden verhuizen waar Neanderthalers voorkomen.”

Deze ontdekkingen waren alleen mogelijk omdat eerdere onderzoekers de steen ongemoeid lieten. In de jaren twintig en dertig hebben archeologen de Elsenhulli-grot opgegraven, onder kasteel Rähnes in de regio Thüringen in Duitsland. Het kasteel werd over de grot gebouwd lang voordat er opgravingen werden uitgevoerd.

Op dat moment kwamen wetenschappers in botsing met rotsen van meer dan anderhalve meter dik, waardoor ze niet in de hoofdlagen van de ingestorte grot konden boren.

In 2016 keerden onderzoekers terug, gewapend met moderne boortechnologie en nieuwe vormen van analyse. Ongeveer 7 meter onder het oppervlak vonden ze lagen met bladpunten – vergelijkbaar met speerpunten – en menselijke botfragmenten.

De ontdekking van menselijke botfragmenten bracht onderzoekers ertoe materiaal op te graven dat ongeveer negen decennia geleden was opgegraven, waar ze extra skeletfragmenten vonden.