Boekrecensie: Het einde van Eden van Adam Wells

Maar sinds de jaren tachtig begint het smelten van de lentesneeuw in Siberië een halve dag eerder per jaar. De insecten komen nu tevoorschijn, planten zich voort en sterven voordat de kleine knooppunten kunnen uitkomen. Veel jonge vogels lijden aan ondervoeding en sterven voordat ze leren vliegen. De exemplaren die erin zijn geslaagd Afrika te bereiken zijn 20 procent kleiner en lichter dan de exemplaren die daar begin jaren tachtig werden gemeten.

Belangrijker nog is dat hun snavels, die ze gebruiken om schelpdieren te vinden die begraven liggen in de modder van Afrikaanse stranden, ook korter zijn – te kort om de schelpdieren te bereiken die ze nodig hebben om te overleven. En dus sterven de knooppunten. Veertig jaar geleden werden in een modderige baai in Mauritanië een half miljoen mensen geteld. In 2022 waren er 400.000 van hen verdwenen. Het zit allemaal in de verbanden: hete lentelucht aan de oevers van de Noordelijke IJszee, 8.000 kilometer verderop, doodt vogels in West-Afrika.

Keer op keer zet Wells de ramen open voor dit soort afleiding en verontrustende schoonheid. In beide gevallen komt verfijnde precisie tegemoet aan de onbedoelde dwaasheid van de opwarming van de aarde. Wells houdt niet van de term ‘klimaatverandering’. Hij geeft de voorkeur aan de uitdrukking ‘mondiale vreemdheid’, een uitdrukking die, zo zegt hij, “de nieuwigheid en vreemdheid van de klimaatcrisis overbrengt.”

Wells is op zijn hoede voor de antropomorfe val. Hij reageert niet op het lijden van hongerige kuikens of verdwaalde dolfijnen. Er is hier iets breder dan het falen van individuele levens: een wereld die in de gekke staat verkeert waarin ze haar macht aan zichzelf onttrekt. Maar zelfbeheersing kan op zichzelf ontroerend zijn.

Het beschrijft het lot van de iguaca, de bedreigde groene papegaai in Puerto Rico. Onder menselijke handen zijn de bossen verdord, en dankzij de opwarming van de aarde zijn orkanen natter en verwoestender dan ooit. In het wild hadden de iguaca’s een rijke en welsprekende taal, vol duwtjes en suggesties waarmee de kudde aan roofdieren kon ontsnappen en voedsel kon vinden. Nadat natuurbeschermers, die zich zorgen maakten over de toekomst van de papegaai, een deel van de eieren hadden meegenomen en de kuikens hadden grootgebracht in een opvangcentrum, werden de door mensen grootgebrachte papegaaien weer vrijgelaten in het wild. Maar ze keerden terug als Kaspar-houwitsers: verminderd, onduidelijk en gescheiden, zonder ooit de taal van de stam te hebben geleerd. En toen de wilde vogels tijdens een reeks orkanen bijna volledig werden uitgeroeid, stierf de taal zelf.