Covid-onderzoek: vijf lessen uit het bewijsmateriaal van Boris Johnson

Boris Johnson is klaar met het afleggen van getuigenissen in het openbare onderzoek naar de manier waarop zijn regering met de Covid-crisis omging.

Tijdens de twee dagen durende hoorzitting gaf de voormalige premier toe dat hij enkele fouten had gemaakt, maar verdedigde hij zijn algemene aanpak.

Hier zijn de belangrijkste punten die naar voren kwamen na ongeveer 10 uur ondervragen.

Johnson was zeer strijdlustig tijdens zijn ondervraging door een commissie van parlementsleden over Partgate in maart, een tactiek die hen er uiteindelijk niet van weerhield te concluderen dat hij het Parlement over het schandaal had misleid.

Deze keer koos Johnson – die naar verluidt uren met zijn door de overheid gefinancierde advocaten zich had voorbereid op zijn verschijning in het onderzoek – voor een genuanceerder aanpak.

Er was echter af en toe theatraal optreden, zoals toen de hoofdonderzoeksadvocaat ervan werd beschuldigd te hebben gezegd dat hij in februari 2020 “met de voeten omhoog” was gegaan in zijn vakantieoord op het platteland – voordat Johnson toegaf dat hij de opmerking had verward met die van iemand anders.

Hij verslikte zich toen hij de heropleving van het virus na de eerste nationale lockdown beschreef en 2020 omschreef als een ‘tragisch, tragisch jaar’.

Hij putte ook uit zijn eigen ervaring toen hij vanwege het virus naar de intensive care werd overgebracht, om te benadrukken dat hij ‘bezorgd’ is over het lot van degenen die aan Covid hebben geleden, en dat hij begrijpt ‘wat een vreselijke ziekte dit is’.

Hij opende zijn getuigenis door te zeggen dat hij spijt had van de ‘pijn, het verlies en het lijden’ die mensen tijdens de pandemie hebben ervaren.

Maar zijn opmerkingen werden onderbroken door demonstranten, die hen bevolen de onderzoeksruimte te verlaten.

Sommige leden van de nabestaanden stonden met stukjes papier in hun handen en schreven de volgende boodschap: “De doden kunnen uw excuses niet horen.”

Er waren ook protesten buiten het onderzoeksgebouw terwijl hij zijn getuigenis aflegde, en zijn vertrek van de plaats op beide dagen werd verwelkomd met spot en afkeuring.

Het belangrijkste punt dat hij wilde overbrengen was dat de ministers hun “best” hadden gedaan om, onder moeilijke omstandigheden, op het virus te reageren.

Hij gaf echter toe dat hij – samen met wetenschappers en adviseurs – eerder had moeten ‘uitvinden’ hoe ernstig de ziekte was dan hij.

Hij zei ook dat zijn operatie in Downing Street een probleem met het genderevenwicht had, en voegde eraan toe dat “veel van de bijeenkomsten door mannen werden gedomineerd”.

Hij gaf toe dat massabijeenkomsten, als “symbool van de ernst van de regering”, misschien eerder dan in 2020 verboden hadden moeten worden.

Hij verontschuldigde zich ook omdat hij lange Covid-19 ‘onzin’ noemde in een eerder gepubliceerd handgeschreven briefje uit oktober 2020.

Hij ontkende dat zijn hoofdkwartier nummer 10 een giftige werkplek was, en zei dat slechte uitwisselingen tussen consultants mensen aan het licht brachten die ‘van nature zelfkritisch’ waren en graag hun best wilden doen, en voegde er zelfs aan toe dat het ‘creatief nuttig’ was.

Hij negeerde brieven waarin hem werd verzocht Matt Hancock als minister van Volksgezondheid te ontslaan, waarbij hij zei dat hij als premier “voortdurend door iemand onder druk werd gezet om iemand anders te ontslaan”.

Hij vertelde het gerechtelijk onderzoek: “Ik ben bang dat dat is wat er gebeurt, het hoort bij het leven.”

Maar hij onthulde dat hij zijn excuses had aangeboden aan Helen McNamara, de voormalige functionaris die hem ervan beschuldigde niet in te gaan op de ‘vrouwonvriendelijke taal’ die zijn voormalige senior adviseur Dominic Cummings over haar gebruikte in een WhatsApp-groep.

Hij zei dat, hoewel begrijpelijk, verschillende berichten in verschillende delen van het Verenigd Koninkrijk – waar verschillende Covid-regels golden – ‘verwarrend’ konden zijn voor het publiek.

Hij hield vol dat hij altijd een ‘hartelijke’ relatie had gehad met de toenmalige Schotse eerste minister Nicola Sturgeon, ondanks eerdere suggesties in het onderzoek dat nummer 10 terughoudend was in het houden van bijeenkomsten.

In Engeland zei hij dat het systeem “verdeeldheid zaaide en moeilijk te implementeren was” en “zware” onderhandelingen over lokale financiële steun met zich meebracht.

Een opvallende onthulling tijdens de getuigenis van Johnson kwam in de vorm van fragmenten uit de memoires van Sir Patrick Vallance, destijds zijn belangrijkste wetenschappelijk adviseur.

Volgens één inzending gaf de voormalige premier de schuld aan de stijgende infectiecijfers in Wales tijdens de pandemie aan “zingen en zwaarlijvigheid”.

Er werd hem echter niet gevraagd naar de vermeende opmerking over Wells, die verscheen in een uittreksel uit zijn dagboek van 11 september 2020.

In plaats daarvan ondervroeg de onderzoeksadvocaat hem over een ander deel van de aantekening.