De studie suggereert dat oorlogsvoering verantwoordelijk was voor de boom-bust-cycli van neolithische samenlevingen

Een nieuwe studie van Complex Science Complex concludeert dat sociale desintegratie en gewelddadige conflicten een belangrijke rol speelden bij het vormgeven van de bevolkingsdynamiek van vroege agrarische samenlevingen in het neolithische Europa.

Complexiteitswetenschapper Peter Turchin en zijn team bij CSH, werkend als onderdeel van een internationale en interdisciplinaire samenwerking, hebben mogelijk een betekenisvol stuk toegevoegd aan een al lang bestaande puzzel in de archeologie.

Wetenschappers hebben lang geprobeerd te begrijpen waarom neolithische boerengroepen boom-en-bust-cycli doormaakten, inclusief “crashes” toen hele regio’s werden verlaten. Volgens een populaire verklaring is klimaatvariabiliteit de belangrijkste drijfveer, maar experimentele tests ondersteunen deze bewering niet volledig. In een nieuw artikel gepubliceerd in het laatste nummer van Wetenschappelijke rapportenTurchin en zijn team lijken met een nieuw stuk informatie te zijn gekomen.

“Ons onderzoek toont aan dat periodieke uitbraken van oorlog – niet klimatologische schommelingen – de waargenomen boom- en bust-patronen in de gegevens kunnen verklaren”, zegt Turchin, projectleider bij het Center for Complex Sciences (CSH).

Het team testte de twee concurrerende theorieën die deze dynamiek probeerden te verklaren – klimaatverandering en sociale conflicten – in een computersimulatie en vergeleek de resultaten met historische gegevens.

“Dit is de eerste keer dat een op agenten gebaseerd model is toegepast op deze schaal voor deze periode in de pre-statelijke en pre-imperiale geschiedenis. Het model bestrijkt het grootste deel van het Europese continent en werkt met kleine eenheden, zoals onafhankelijke dorpen. Eerdere simulaties voor deze periode zijn gedaan door Verdeel het gebied in een paar grote gebieden, maar we wilden de interacties op dorpsniveau onderzoeken”, legt CSH-wetenschapper Dániel Kondor, eerste auteur van het onderzoek, uit.

verandering van hart

Turchin paste wiskundige modellen van sociale integratie en desintegratie toe om de opkomst en ondergang van complexe samenlevingen te analyseren, zoals de agrarische rijken uit de geschiedenis of moderne natiestaten. Hij geeft toe dat hij er niet van overtuigd was dat dergelijke ideeën ook van toepassing zouden zijn op de prehistorie, zoals het Europese Neolithicum, waar mensen meestal leefden in kleinschalige agrarische samenlevingen zonder diepe sociale ongelijkheden en met beperkte politieke organisatie buiten lokale nederzettingen.

“Ik moet bekennen dat ik tot voor kort geloofde dat dergelijke samenlevingen behoorlijk veerkrachtig waren en niet vatbaar voor desintegratie en sociale ineenstorting. Er is geen staat of adel waartegen men in opstand kan komen, en in ieder geval, wat kan ‘instorten’?” zegt Torshin.

Torchin heeft nu echter een andere mening. Steeds meer bewijs suggereert dat ook “eenvoudige” neolithische boerengemeenschappen instortten. Dergelijke gevallen gaan zelfs veel dieper dan de sociale en politieke ineenstorting van moderne samenlevingen, omdat archeologie aangeeft dat grote gebieden ontvolkt waren.

Computer simulatie

In de studie concentreerden de onderzoekers zich op de periode vanaf het eerste bewijs van landbouw in Europa tot het begin van de bronstijd – tussen 7.000 voor Christus en 3.000 voor Christus. De simulatie begint met elke kleine eenheid van de kaart die leeg is of bezet is door een dorp van onafhankelijke boeren. De simulatie combineert twee componenten: bevolkingsverandering per eenheid op basis van klimaatvariabiliteit over de tijdsperiode; en interacties, waaronder populaties in elke eenheid die zich verdelen, migreren of met elkaar in conflict komen.

De patronen die door computersimulaties werden gegenereerd, werden vervolgens vergeleken met gegevens uit de echte wereld. Het team gebruikte een database met koolstofdatering. “Archeologische gegevens over nederzettingen en koolstof-14-datering suggereren boom-en-bust-cycli. Omdat nederzettingsgegevens beperkt zijn tot een paar regio’s en periodes, vertrouwen we op koolstof-14-gegevens voor onze modelvoorspellingen”, legt Condor uit.

Op basis van de onderzoeksbevindingen kan klimaatverandering de boom-bust-dynamiek in de loop van de tijd niet verklaren. Simulaties die sociale conflicten verklaren, produceerden daarentegen vergelijkbare patronen als die waargenomen bij radiokoolstofdatering.

“Natuurlijk kunnen we niet bewijzen dat dit het enige mechanisme is achter een bevolkingsafname in die periode. Er kan een ander mechanisme zijn [mechanisms]We tonen echter aan dat de bevolkingscycli die leiden tot interne conflicten consistent zijn met gegevens uit de echte wereld’, zegt Condor.

moeilijke tijden

De studie gaat uit van een complex sociaal landschap in deze periode. Dit concept komt overeen met de bevindingen van uitgebreid archeologisch onderzoek in Europa gedurende de afgelopen eeuw. “Deze periode was echt veel dynamischer dan niet-specialisten misschien denken”, voegt Condor toe.

“Aangezien we geen grootschalige politieke organisatie zien die in deze tijd consistent is, zou het gemakkelijk zijn om je voor te stellen dat de dingen statisch waren, zodat mensen zich in een dorp vestigden en daar drie- of vierduizend jaar woonden zonder dat er veel gebeurde in tussen. Dat blijkt niet het geval te zijn. Helaas betekent het ook dat deze periode veel gewelddadiger was dan eerder werd gedacht.

“Talloze casestudy’s hebben aangetoond dat vroege agrarische samenlevingen een cyclische sociale en politieke dynamiek ondergingen van consolidatie tot desintegratie. Deze sociale cycli lopen min of meer parallel aan bevolkingscycli met aanzienlijke gewelddadige conflicten die uitbraken tijdens perioden van desintegratie”, legt archeoloog Detlev Grunenborn uit, van de Leibniz Centrum van de ruïnes in Mainz, Duitsland, een van de co-auteurs van de studie.

“Met dit bovenregionale onderzoek konden we aantonen dat het eerste kan worden toegepast op een veel groter gebied en over een veel langere periode. Desintegratie en oorlog lijken een algemeen gedragspatroon te zijn”, oordeelt Gronneborn.

“Bovendien geeft de studie aan dat mensen en hun interacties, of ze nu vriendelijk of gewelddadig zijn, een complex systeem vormen, ongeacht hun politieke of economische organisatie. Het maakt niet uit of je je niet wilt organiseren in een staat, je bent nog steeds beïnvloed door je buren en ook hun buren’, voegt hij eraan toe condor.